Aminozuren

Aminozuren zijn de basis bouwstenen van proteïnen. Proteïnen zijn lange ketens van aminozuren die in verschillende volgorden met elkaar zijn verbonden, en die onmisbaar zijn in het dagelijks voedsel. Zij vormen, onderhouden en herstellen het lichaam. De groei en alle lichaamsfuncties zouden stoppen zonder de uit het voedsel afkomstige eiwitten. Proteïne is het basismateriaal van alle lichaamsweefsels, waaronder keratine en collageen (dat in nagels en haar voorkomt), osseïne (dat in de botten voorkomt), fibrine en een aantal andere soorten proteïne.

Het menselijk lichaam produceert zelf niet-essentiële aminozuren, maar moet acht of negen essentiële aminozuren aangeleverd krijgen. Deze kunnen uit dierlijke of plantaardige bronnen verkregen worden zoals uit eieren, melk, vis, vlees, gevogelte, sojabonen of noten. Eiwitleveranciers van hoge kwaliteit, zoals eieren, vlees of vis, leveren alle essentiële aminozuren en worden ‘volledige eiwitten’ genoemd. De ‘onvolledige eiwitten’ leveren slechts een aantal essentiële aminozuren en moeten voor het juiste evenwicht in combinatie met andere eiwitleveranciers worden gegeten. De boterham met pindakaas is hiervan een voorbeeld: het brood is rijk aan methionine en de pindakaas bevat veel lysine.

Zoals het geval is met het meeste voedingsstoffen, kan een teveel aan proteïne in ons voedsel voor problemen zorgen. Het overtollige eiwit wordt (na koolhydraten en vet) in ons lichaam afgebroken voor het leveren van energie, of wordt, als het niet wordt gebruikt, omgezet in vet. Een dieet met veel dierlijke eiwitten bevordert het calciumverlies in het lichaam. Bovendien kunnen buitensporige hoeveelheden proteïne diarree en uitdroging veroorzaken en mogelijk lever- en nieraandoeningen verergeren. Spierweefsel kan alleen worden opgebouwd door middel van krachttraining en niet door het innemen van meer proteïne en supplementen.

Wat zijn aminozuren?

Alle cellen van het menselijk lichaam zijn opgebouwd uit eiwitten. Ze zijn dus essentieel voor groei, herstel en instandhouding van huid, spieren, organen, botten, haar en nagels. Ook bloed, enzymen en hormonen zijn voor een groot deel samengesteld uit eiwitten. Deze belangrijke bouwstoffen worden naar het lichaam aangevoerd via de dierlijke en plantaardige eiwitten in de dagelijkse voeding. Daar kan het lichaam echter niets mee beginnen. Tijdens de spijsvertering worden deze eiwitten afgebroken tot afzonderlijke aminozuren. Uit deze losse puzzelstukjes stelt het lichaam vervolgens zélf menselijk eiwit samen. Het aantal aminozuren en de volgorde van rangschikking, bepalen uiteindelijk de vorm en de functie van een eiwit. Eén eiwit kan bestaan uit een keten van wel honderden aminozuren. Insuline was het eerste eiwit, waarvan de volledige structuur ontrafeld kon worden. Dat vond plaats in 1955. Later bleek menselijke insuline slechts één aminozuur te verschillen van dat van een varken.

Essentiële en niet essentiële aminozuren

De lever is in staat om de meeste aminozuren zelf te produceren. Deze worden niet essentiële aminozuren genoemd. Dat betekent niet, dat ze waardeloze bestanddelen in de voeding zijn. In verschillende situaties neemt het vermogen van de lever af om deze aminozuren optimaal te produceren. Stress, eenzijdige voeding, veroudering, infectie en drugsgebruik zijn daar voorbeelden van. Als er een tekort aan één aminozuur in het lichaam ontstaat, kan het juiste eiwit niet meer worden opgebouwd. Dit kan o.a. leiden tot spijsverteringsstoornissen, depressie en groeistoornissen.
Voor een aantal aminozuren is de mens volledig aangewezen op de dierlijke en plantaardige eiwitten in voedingsmiddelen. Dit worden de essentiële aminozuren genoemd. Deze groep bestaat uit: lysine, tryptofaan, fenylalanine, leucine, isoleucine, threonine, methionine en valine. Het aminozuur histidine wordt alleen voor kinderen als essentieel beschouwd.

Alle aminozuren op een rijtje:

Alanine

Alanine is een aminozuur derivaat van de pyro-groep van biochemische verbindingen. Alanine en haar isomeren zijn op basis van laboratoriumonderzoek geclassificeerd als niet-essentieel voor de groei maar komen in veel proteïnen voor. Alanine wordt vaak kunstmatig gemaakt in laboratoria en gebruikt voor biochemisch onderzoek.

Arginine

Arginine is een aminozuur dat onmisbaar is voor de groei. Het komt voor in dierlijke en plantaardige eiwitten en wordt eenvoudig uit deze eiwitten gewonnen door middel van hydrolyse (vertering).

Asparagine

Asparagine is een aminozuur dat veelvuldig voorkomt in dierlijke en plantaardige proteïnen. Het is vastgesteld dat het niet essentieel is voor de groei, alhoewel het van belang kan zijn voor secundaire processen in het lichaam. De naam is afkomstig van asperge dat grote hoeveelheden van dit aminozuur bevat.

Asparaginezuur

Asparaginezuur is een aminozuur dat veel voorkomt in de proteïnen van de suikerbiet en in suikerbietenstroop. Met betrekking tot de groei is het ingedeeld als niet-essentieel. Het is nauw verwant aan, en kan gemaakt worden van asparagine.

Cysteïne

Cysteïne is een van de zwavelbevattende aminozuren (methionine is het andere aminozuur van belang). Het komt in de meeste proteïnen voor. De aanwezigheid van zwavel in deze en andere nauw verwante aminozuren (zoals cystine) veroorzaken de stank die vrijkomt bij het verbranden van haar of nagels.

Fenylalanine

Fenylalanine is een essentieel aminozuur dat in veel voedingsproteïnen voorkomt, vooral in eiwit en taptemelk. Fenylalanine wordt vaak met andere essentiële aminozuren gecombineerd tot een voedzaam voedingssupplement. Het wordt in bijna alle lichaamsweefsels gebruikt.

Glutamine

Glutamine is één van de essentiële aminozuren die in combinatie met andere aminozuren in veel proteïnen wordt aangetroffen en die ook als een ongebonden aminozuur in het bloed voorkomt. Het maakt deel uit van het afscheidingsproces; het wordt afgebroken (hydrolyse) tot glutaminezuur en ammonia. De ammonia kan dan in de urine worden afgescheiden, hetgeen één van de manieren is om stikstofhoudende afvalstoffen uit het lichaam te verwijderen.

Glutaminezuur

Glutaminezuur is één van de niet-essentiële aminozuren die in veel proteïnen voorkomen. Alhoewel het niet essentieel is voor de groei, speelt glutaminezuur een belangrijke rol bij de productie van ammonia in de nieren, een manier om stikstofhoudende afvalstoffen uit te scheiden. Glutamine is het hoofdbestanddeel waaruit bij hydrolyse (chemische ontbinding) ammonia en glutaminezuur ontstaan.

Glycine

Glycine, ook wel amino-azijnzuur genaamd, is één van de niet-essentiële aminozuren die in proteïne voorkomen. Glycine is een aminozuur dat in grote hoeveelheden in de proteïnen van de suikerbiet voorkomt en is een bestanddeel van het eiwit gelatine.

Histidine

Histidine is een essentieel aminozuur dat in bijna alle plantaardige en dierlijke weefsels voorkomt. Een van de belangrijkste functies van histidine is het leveren van histamine, een chemische stof die de bronchioli van de longen laat samentrekken, de kleine arteriën verwijdt, de afscheiding van maagsappen doet toenemen en de bloeddruk laat dalen. De productie van histamine is gewoonlijk een allergische reactie. Antihistamine is medicijn dat de productie van histaminen remt. Histidine vormt in de vrije natuur gewoonlijk histamine als gevolg van het, onder bacteriële invloed, uiteenvallen van weefsels.

Isoleucine

Isoleucine is een essentieel aminozuur dat in veel eiwitten voorkomt, waaronder de eiwitten van de suikerbiet, caseïne, ova-albumine, gistproteïnen en fibrine uit het bloed. Isoleucine is betrokken bij de vorming van de meeste weefseleiwitten van het lichaam.

Lysine

Lysine is een essentieel aminozuur dat in veel voedingseiwitten, bijvoorbeeld caseïne, voorkomt. Lysine wordt in samenwerking met andere essentiële aminozuren als voedingssupplement gebruikt.

Methionine

Methionine is een essentieel aminozuur, vormt een belangrijk onderdeel van ons dieet en is één van de primaire voedingsaminozuren die zwavel bevatten (de andere is cysteïne). Methionine wordt in combinatie met andere essentiële aminozuren als een voedingssupplement benut en wordt ook voor de behandeling van een aantal leveraandoeningen gebruikt.

Proline

Proline is een aminozuur dat, met betrekking tot de groei, als niet-essentieel wordt bestempeld. Het komt voor in collageen, een eiwit dat in gewrichtsbanden en de huid aanwezig is en in grotere hoeveelheden in gelatine, terwijl bijna alle proteïnen op zijn minst sporen van proline vertonen.

Serine

Serine is een aminozuur dat niet essentieel is voor het onderhouden van de groei van het lichaam. Serine wordt in vele eiwitten aangetroffen maar komt vooral in hoge concentraties voor in sericine.

Treonine

Treonine is een aminozuur dat essentieel is voor het in stand houden van de groei. Het wordt in bijna alle weefsels van het lichaam aangetroffen en komt in veel voedingseiwitten voor, vooral in eieren, taptemelk en gelatine. Treonine wordt vaak met andere essentiële aminozuren gecombineerd tot een voedingssupplement.

Tryptofaan

Tryptofaan is een essentieel aminozuur dat in bijna alle weefsels van het lichaam wordt aangetroffen. Tryptofaan komt in vele vormen van voedingseiwitten voor, vooral in caseïne, dat ongeveer 1,2 % bevat. Tryptofaan wordt als een voedingssupplement gebruikt maar aangezien het recentelijk in verband is gebracht met schadelijke bijwerkingen (waaronder oedeem), en de chemische structuur veel lijkt op die van een aantal hallucinogene stoffen, is het in Amerika in veel staten van de lijst van vrij verkrijgbare producten afgevoerd.

Tyrosine

Tyrosine is een aminozuur dat essentieel is voor de groei en dat deel uitmaakt van vele vormen van voedingseiwitten, zoals caseïne. Tyrosine is een biochemische voorloper van zowel melanine als thyroxine.

Valine

Valine is een aminozuur dat onmisbaar is voor een optimaal verloop van de groei in het menselijk lichaam. Valine wordt in vele vormen van voedingseiwitten aangetroffen, bijvoorbeeld de eiwitten afkomstig van vis. Valine wordt in combinatie met andere essentiële aminozuren gebruikt als een voedingssupplement.