Anafylactische shock

Anafylaxie is een ernstige, levensbedreigende immunologische reactie over het hele lichaam. Deze ontstaat als het immuunsysteem overgevoelig wordt voor een allergeen (in voedsel, geneesmiddel, insecten gif of iets anders dat een allergische reactie teweegbrengt). Bij blootstelling aan die allergene stof ontstaat een overmatige reactie, waarbij grote hoeveelheden histamine en andere stoffen vrijkomen, die samentrekking van de gladde spieren in de ingewanden, huidreacties, samenkramping van de luchtwegen en snelle daling van de bloeddruk veroorzaken, met als gevolg een shocktoestand. Direct medisch ingrijpen bij een anafylactische shock is noodzakelijk; ernstige gevallen kunnen ondanks behandeling fataal aflopen.

Symptomen bij een anafylactische shock

• Jeuk en galbulten.
• Zwelling van ogen, lippen en tong.
• Zwakte of duizeligheid.
• Beklemming op de borst of dichtgeknepen keel; bemoeilijkte ademhaling; ademnood.
• Overmatig transpireren.
• Hartkloppingen.
• Plotseling, intens verdriet; gevoelens van wanhoop.
• Maagkrampen, misselijkheid, overgeven of diarree.
• Blauwkleuring van huid, lippen en nagelbedden (cyanose) als gevolg van zuurstofgebrek.

Oorzaken van een anafylactische shock

• Voeding of additieven in voeding.
• Insectenbeet.
• Injectie met een geneesmiddel, een vaccin of een chemische stof voor een diagnostisch onderzoek. Penicilline is de meest voorkomende oorzaak van anafylaxie.
• Ernstige allergische reacties in het verleden verhogen het risico op een anafylaxie, aangezien het immuunsysteem veelal heftig reageert op iedere volgende blootstelling aan een allergeen waar het overgevoelig.

Preventie

• Vermijden van allergenen die al eerder een heftige reactie hebben veroorzaakt.

• Mensen die al eerder last hadden van ernstige allergische reacties moeten een SOS-plaatje dragen en zorgen dat ze altijd een noodsetje voor een injectie met epinefrine (adrenaline) bij zich hebben, een stof die de allergische reactie stopt.

Ook kan men zich een Epipen laten voorschrijven, waarmee automatisch een dosis epinefrine kan worden ingespoten, als de pen op de huid (bij voorkeur van het been) wordt gezet. Deze noodmaatregelen kunnen de medische behandeling niet vervangen, maar helpen wel tijd te winnen tot er hulp komt.

Onderzoek voor diagnose

De diagnose is gebaseerd op de verschijnselen die acuut optreden, vooral als ze lijken te volgen op blootstelling aan een verdacht allergeen. Aangezien een anafylactische shock een spoedeisend geval is, is onmiddellijk behandelen belangrijker dan procedures om de diagnose te bevestigen. Onderzoek naar het specifieke allergeen kunnen worden gedaan als de toestand van de patiënt stabiel is.

(Zelf)behandeling

• Onmiddellijk medisch handelen is noodzakelijk. Een injectie met het bijniermerghormoon epinefrine (adrenaline) is nodig om het effect van de vrijkomende histamine in het lichaam tegen te gaan. De doses moeten soms om de 20 minuten worden herhaald tot de reactie gestopt is.

• Bij astmatische verschijnselen wordt inhalatie van beta-sympathomimetica – middelen met adrenerge werking zoals adrenaline — en intraveneuze toediening van aminofylline voorgeschreven.

• Als de ademhaling levensbedreigend belemmerd wordt als gevolg van zwelling in de keel, kan men intuberen met een buis via de mond of de neus om het ademen mogelijk te maken. In ernstige gevallen kan een tracheotomie nodig zijn, waarbij een adem-buis via een incisie in de keel wordt ingebracht.

* Intraveneus vocht toedienen is nodig als de patiënt in shock raakt.

* Antihistaminen, zoals difenhydramine, kunnen worden gebruikt als de eerste crisis voorbij is, om verschijnselen als zwelling, galbulten en jeuk tegen te gaan.

En anafylactische shock is een spoedgeval waarbij direct medische hulp ingeroepen moet worden. Bel een ambulance of ga direct naar de Eerste-Hulp van het dichtstbijzijnde ziekenhuis.