Tastzintuigen

Gewikkeld om de basis van de fijne haartjes op de huid liggen de vrije zenuw uiteinden, die reageren op elke stimulans van het haar. Deze tastzintuigen hebben een weinig ontwikkelde structuur en houden er al snel mee op, als de stimulering van het haar nog doorgaat. Receptoren, gevonden op haarloze delen van de huid, bijvoorbeeld de vingertoppen en de lippen, liggen in kleine schijfjes. Doordat deze zenuwvezels in deze schijfjes liggen, reageren ze langzamer op druk, maar gaan ook door met reageren, als de druk wordt gehandhaafd. Andere, meer gecompliceerde receptoren worden gevormd door vliezen die rond een zenuwuiteinde gewikkeld zijn. Ze reageren meer op aanhoudende druk. Verder worden alle receptoren beïnvloed in de informatie, die ze aan het zenuwstelsel doorgeven, door de temperatuur waarbij ze werken. Dit verklaart waarom onze tastzin bij koude vermindert.

Zenuwkanalen

Een aantal van de vezels die tastimpulsen doorgeven, gaat via het ruggenmerg regelrecht naar de hersenstam. Deze vezels houden zich hoofdzakelijk bezig met sensaties van druk en in het bijzonder met een bepaald punt waarop druk wordt uitgeoefend. Ze moeten hun boodschap daarom direct naar de hogere hersencentra brengen om te voorkomen dat er verwarring over het drukpunt zou ontstaan. Andere zenuwvezels, die informatie doorgeven over meer verspreide aanrakingen, gaan de grijze stof van het ruggenmerg binnen en ontmoeten daar een netwerk van cellen, die een eerste analyse uitvoeren.

Dit is hetzelfde gebied als waar de impulsen van pijnreceptoren binnenkomen. De ontmoeting in het ruggenmerg van prikkels die met aanraking en pijn te maken hebben, zorgt voor een vermenging van de twee sensaties. Na de ruggenmerganalyse gaan de impulsen naar de hersenen. De grijze stof van het ruggenmerg werkt hier als een elektronische deur, zodat pijnprikkels kunnen worden onderdrukt en de minder belangrijke informatie niet hoeft te worden doorgegeven.

Deze deling van de tastprikkels die naar de hersenen gaan een deel dat min of meer direct naar de hersenstam gaat en een ander deel dat eerst wordt geanalyseerd in het ruggenmerg maakt de fijne, onderscheidende aspecten van de tastzin mogelijk. Daardoor kunnen we nauwkeurig de hoeveelheid druk voelen, die bij een aanraking wordt uitgeoefend. Als de druk te groot of te scherp wordt, worden via de verbindingen in het ruggenmerg de pijnimpulsen erbij betrokken.

Het zintuiglijke sorteerstation

Of de tastsensaties van de huid nu via de directe weg of via het ruggenmerg gekomen zijn, ze eindigen uiteindelijk in de thalamus, waar de informatie van verschillende receptoren wordt verzameld en gecoördineerd. Dit stelt de hoogste centra in de hersenschors in staat een beeld te vormen van de tastsensaties, waarvan we ons bewust worden. Vanuit de thalamus worden de ruwe gegevens overgebracht naar een smal gebied, voor de zijkwabben.

Dit primaire zintuiglijke gebied van de hersenschors verwerkt de informatie en geeft deze dan door aan de secundaire en tertiaire zintuiglijke gebieden. In deze laatste gebieden wordt het volledige beeld van plaats, soort en betekenis van de aanraking geproduceerd en verbonden met herinneringen van eerdere sensaties, als ook met sensibele prikkels die via oren en ogen komen. Op dit punt worden de tastsensaties ook gecoördineerd met de positie van onze ledematen, vingers en tenen, waardoor we omvang en vorm van een object kunnen onderscheiden.

Van de vijf zintuigen is de tastzin de belangrijkste voor de mens. De tastzin heeft twee functies. Het verhoogt de kwaliteit van ons leven en fungeert daarnaast als het natuurlijke alarmsysteem van het lichaam. Zonder tastzin zou het onmogelijk zijn om een gevaarlijke omgeving te kunnen onderscheiden van een veilige omgeving.

De tastzin wordt mogelijk gemaakt door de vele kleine receptoren en corpuscula ofwel lichaampjes die onder de huid liggen. Ze hebben allemaal een specifieke taak om te reageren op warmte, koude, druk of pijn. De grote lichaampjes van Vater-Pacini liggen in het binnenste deel van de huid Deze receptoren zijn gevoelig voor druk en voorzien de hersenen van informatie over waar en hoe het lichaam beweegt. De ovale lichaampjes van Meissner liggen verspreid door belangrijke delen van het lichaam, zoals de vingertoppen en handpalmen. Het zijn de eindorgaantjes van de ’tastzenuwen’ in de huidpapillen en hun belangrijkste functie bestaat uit het geven van waarschuwingen aan het lichaam over wanneer en waar de huid wordt aangeraakt.

De cellen van Merkel zijn platte orgaantjes die door het hele lichaam zijn verspreid in dezelfde gebieden als de lichaampjes van Meissner. Men neemt aan dat wanneer de receptoren worden gestimuleerd, er een gestage stroom impulsen vanuit deze receptoren naar de hersenen wordt gestuurd. De hersenen worden zo geïnformeerd over aanraking. De meest raadselachtige receptoren zijn de Ruffini lichaampjes en de lichaampjes van Krause. Ze zijn omgeven door steunweefsels en netten van zenuwvezels. Aangenomen wordt dat deze receptoren fungeren als het alarmsysteem van het lichaam. Ze zijn gevoelig voor warmte, koude, druk en pijn.

Nu we wat meer weten over de verschillende receptoren, kunnen we gaan kijken hoe de door hen verzamelde informatie naar de hersenen wordt gezonden. Vrije zenuweinden vertakken zich in een soort web dat ligt verspreid door de buitenste huidlaag, ook wel epidermis genoemd. Deze zenuweinden vangen de informatie op die is verzameld door de receptoren en vormen deze om tot elektrische zenuwimpulsen. De zenuwvezels gaan over in paden die in het ruggenmerg lopen en van daaruit gaan de impulsen door naar de hersenen waar ze worden herkend en ontcijferd. Onze opmerkelijke tastzin is elke dag actief om onze levens te veraangenamen en onze kwetsbare lichamen te beschermen. Zonder onze tastzin zou het leven een stuk moeilijker zijn.