Perifeer zenuwstelsel

De belangrijkste componenten van het Perifeer zenuwstelsel zijn zenuwen die het centrale zenuwstelsel verbinden met alle delen van het lichaam en de ganglia, groepen zenuwcellen die zich op verschillende plaatsen in het zenuwstelsel bevinden. Elke zenuw bestaat uit een bundel motorische en sensibele vezels met bindweefsel en bloedvaten. De belangrijkste zenuwen, waarvan er 43 zijn, behoren tot het centrale zenuwstelsel en bestaan uit 31 paar ruggenmergzenuwen en 12 paar hersenzenuwen.

De hersenzenuwen zijn vooral betrokken bij de zintuigorganen en spieren van het hoofd, hoewel een belangrijke hersenzenuw, de vagus, verantwoordelijk is voor de spijsverteringsorganen, het hart en de luchtwegen in de longen. Sommige hersenzenuwen, zoals de oogzenuw, bevatten alleen sensibele vezels. De ruggenmergzenuwen komen uit het ruggenmerg en bevatten motorische en sensibele vezels. Ze gaan naar alle delen van het lichaam onder de nek. Elke ruggenmergzenuw is met twee wortels aan het ruggenmerg verbonden. Eén daarvan bevat de motorische en de andere de sensibele vezels. Net onder de wortels verenigen de motorische en de sensibele vezels zich tot een zenuw, hoewel ze onafhankelijk van elkaar blijven werken. Op korte afstand van het ruggenmerg splitst elke ruggenmergzenuw zich in takken, die zich verder vertakken en zo een netwerk vormen dat door het gehele lichaam gaat.

Zowel sensibele als motorische vezels zijn onderdeel van de sensibele en motorische zenuwcellen. De motorische en sensibele vezels van het Perifeer zenuwstelsel zijn de langste vezels van hun respectievelijke zenuwcellen. Een motorische vezel van een zenuwcel in het ruggenmerg bijvoorbeeld, kan zonder onderbreking doorlopen naar een spier in de voet.

Somatisch en autonoom

Het Perifeer zenuwstelsel bestaat uit twee delen: het somatisch zenuwstelsel, dat onder bewuste controle staat en het autonome stelsel, dat onwillekeurig werkt.

Het somatisch stelsel heeft een dubbele rol. Ten eerste het verzamelen van informatie over de buitenwereld via de zintuigen, die speciale receptorcellen hebben. Signalen van deze receptoren worden naar de sensibele vezels van het centrale zenuwstelsel gebracht. Ten tweede brengt het via de motorische vezels signalen over van het centraal zenuwstelsel naar de spieren van het skelet, waardoor beweging ontstaat.

Het autonoom stelsel zorgt voor de samenwerking van de organen onderling, die dus automatisch gereguleerd wordt, zoals van hart, longen, maag, darmen, geslachtsorganen en bloedvaten. Het bestaat geheel uit motorische zenuwen, die vanuit het ruggenmerg naar de verschillende spieren lopen.

Het autonoom zenuwstelsel is verdeeld in het sympathisch en het parasympathisch zenuwstelsel. Ze zijn verschillend gebouwd, werken via verschillende chemische stoffen en hebben verschillende functies. De parasympathische zenuwen bijvoorbeeld, zorgen voor het verwijden van de huidvaten (blozen) en de vertraging van de hartslag. De sympathische zenuwen zorgen voor versnelling van de hartslag en vaatvemauwing in de huid (verbleken).

Het gehele autonome stelsel wordt gecontroleerd door de hypothalamus. Dit orgaan ontvangt informatie over bijvoorbeeld chemische processen in het lichaam en zet het autonoom stelsel aan om eventueel het evenwicht te herstellen. Als er bijvoorbeeld door extra inspanning meer zuurstof nodig is, zorgt de hypothalamus dat het hart sneller gaat pompen om meer zuurstofrijk bloed aan te voeren.