Borderline
In Nederland hebben ongeveer 10.000 mensen borderline. Deze psychische stoornis komt even vaak voor bij vrouwen als mannen. Wel laten vrouwen zich er vaker voor behandelen. Meestal uit borderline zich voor het eerst als iemand tussen de 18 en 25 jaar is.
Wat is borderline?
Borderline staat ook wel bekend als een emotie-regulatie persoonlijkheidsstoornis. Iemand met borderline heeft onvoorspelbare en grillige stemmingswisselingen. Intense geluksmomenten worden afgewisseld met momenten waarin iemand diepbedroefd of depressief is. Dit is niet alleen erg vervelend voor de persoon met borderline, maar ook voor zijn of haar omgeving. Mensen hebben vaak weinig geduld en kunnen er geen begrip voor opbrengen.
Grenslijn
De naam borderline betekent ‘grenslijn’. Deze naam is ooit bedacht als ‘grens’ tussen psychose en neurose. Dit klopt echter niet. Borderline heeft wel symptomen van psychose en neurose, maar er zijn ook veel verschillen. Er gaan binnen de psychiatrie steeds meer stemmen op om de naam borderline te veranderen in emotieregulatiestoornis (ERS) of een vergelijkbare term.
Persoonlijkheidsstoornis
Borderline is een persoonlijkheidsstoornis die genoemd is in de DSM, oftewel Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. De DSM is het meest gebruikte internationale classificatiesysteem voor psychiatrische aandoeningen
Wat is een persoonlijkheidsstoornis?
Mensen met een persoonlijkheidsstoornis interpreteren dingen vaak anders. Ze hebben er moeite mee om zich aan de omgeving aan te passen. De koppige en zwakke karaktertrekken komen dan naar voren en werken iemand tegen in het dagelijkse leven. Vaak gaat het om normale karaktertrekken, maar dan extremer. Voorbeelden hiervan zijn extreme woede, extreme blijdschap, extreme verlegenheid, enz.
Iemand met een persoonlijkheidsstoornis heeft moeite met het aangaan van relaties. Dit komt door de manier waarop hij of zij zichzelf en anderen behandelt. Vaak komen de extreme karaktertrekken al op jonge leeftijd naar buiten. Naarmate iemand ouder wordt, worden de karaktertrekken heviger. Er wordt pas officieel gesproken van een persoonlijkheidsstoornis zoals borderline als er sprake is van persoonlijke, sociale en beroepsmatige belemmeringen.
Wat zijn de oorzaken van borderline?
Vaak is het niet bekend wat de oorzaken van borderline zijn. Het is wel al bewezen dat iemand meer kans op deze persoonlijkheidsstoornis heeft als:
- Het in de familie voorkomt
- Hij of zij er aanleg voor heeft: bij sommige mensen verwerken de hersenen prikkels anders. Hierdoor kan iemand anders denken, reageren en voelen dan veel andere mensen.
- Hij of zij een ingrijpende ervaring heeft meegemaakt in zijn of haar jeugdjaren. Een ingrijpende ervaring, zoals mishandeling, een heftige scheiding van de ouders of seksueel misbruik.
Wat zijn de symptomen van borderline?
Het is vaak niet eenvoudig om vast te stellen of iemand borderline heeft. Wat de een als ‘impulsief gedrag’ ziet, benoemd een ander weer als ‘spontaan gedrag’. Een psycholoog kan een daadwerkelijke diagnose stellen. De onderstaande lijst geeft de symptomen aan waar iemand met de borderline persoonlijkheidsstoornis over kan beschikken:
- Heel impulsief
- Extreme verlatingsangst
- Extreme stemmingswisselingen
- Extreme woedeaanvallen
- Gevoel van leegte ervaren
- Zelfverminking en/of suïcidale neigingen
- Identiteitsstoornis
- Paranoïde gedachtes en dissociatie
- Instabiele relaties
Heel impulsief
Borderline wordt gekenmerkt door heel impulsief gedrag. Je doet wat er op dat moment in je opkomt en wat goed voelt. Je overdenkt de gevolgen van je daden niet of je overdenkt ze te laat. Je zoekt spanning op, zoals het zoeken naar een nieuwe relatie of weer ander werk. Het extreem gebruiken van alcohol en/of drugs, het hebben van eetbuien, veel wisselende seksuele contacten of het onverantwoord uitgeven van geld zijn andere voorbeelden van extreme impulsieve acties. Deze voorbeelden zijn ook kenmerken van borderline.
Extreme verlatingsangst
Iemand met borderline ervaart vaak een extreme angst om in de steek te worden gelaten door zijn of haar vrienden, familie of partner. De persoon doet er alles aan om dit te voorkomen.
Extreme stemmingswisselingen
Een borderlinepatiënt heeft last van stemmingswisselingen. Zo kan hij of zij heel vrolijk zijn en dan ineens van het een op het andere moment heel kwaad worden, zonder dat er een aanwijsbare reden voor is. Stemmingen wisselen zich razendsnel af. Tussen gevoelens van verdriet en intens geluk zitten soms maar een paar minuten.
Extreme woedeaanvallen
Iemand met de borderline persoonlijkheidsstoornis heeft er moeite mee om zijn of haar boosheid te beheersen. Als borderlinepatiënt kun je extreem woedend zijn. Dit uit zich in driftaanvallen of vechtpartijen. De woede staat vaak niet in verhouding met de situatie.
Gevoel van leegte ervaren
Een persoon met borderline voelt zich vaak alleen op de wereld. De omgeving reageert namelijk anders op gebeurtenissen. Hierdoor voelt hij of zij zich vaak eenzaam, leeg en onbegrepen.
Zelfverminking en/of suïcidale neigingen
Het gevoel van leegte, de extreme boosheid, angsten en teleurstellingen leveren spanningen op. Lichamelijke pijn kan dan voor afleiding zorgen. Dit uit zich weer in zelfverminking (automutilatie). Soms kan iemand met borderline periodes ervaren van heftige depressies of een psychose dat hij of zij geen zin meer heeft om te leven.
Identiteitsstoornis
Mensen die borderline hebben, weten niet goed wie ze zijn en waar ze voor staan. Van hun omgeving krijgen ze het stempel ‘raar’, omdat ze anders reageren dan veel andere mensen. Dit leidt weer tot meer onzekerheid en een depressief gevoel.
Paranoïde gedachtes en dissociatie
Het komt soms voor dat mensen met borderline het gevoel hebben er niet meer bij te zijn. Ze voelen zich dan een toeschouwer van hun eigen leven. Dit wordt ‘dissociatie’ genoemd. De persoon weet zelf niet meer wat er gebeurt en dit is een angstige ervaring. In een stresssituatie kan iemand met borderline paranoïde zijn. Hij of zij heeft dan waangedachten. Zo kan een persoon denken te worden achtervolgd of zich bedreigd voelen. Deze waangedachtes zijn altijd tijdelijk.
Instabiele relaties
Een persoon met borderline heeft vaak heftige relaties die van korte duur zijn. Of het nu om vriendschappelijke relaties gaat of om liefdesrelaties. Een relatie waarbij iemand de persoonlijkheidsstoornis heeft, bestaat uit aantrekken en afstoten.
Test jezelf op borderline
Denk je dat jij of iemand anders in je omgeving borderline heeft? Dan kun je een klein testje doen. Check de bovenstaande symptomen. Als je minimaal vijf van de symptomen op jezelf of op de ander kunt betrekken dan kan het zijn dat er sprake is van borderline. Natuurlijk is deze online test niet voor honderd procent betrouwbaar. Het kan ook dat sommige kenmerken gewoon bij je karakter horen. De ene persoon is nu eenmaal wat impulsiever of opvliegender dan de ander. Wel kan de uitslag van dit mini-testje een eerste start vormen naar een verder onderzoek. Zo kun je een afspraak maken met een arts voor een doorverwijzing naar een psychiater of een psycholoog. Deze kan dan vaststellen of iemand daadwerkelijk borderline of een andere persoonlijkheidsstoornis heeft.
Hoe wordt de diagnose borderline gesteld?
Alleen een psychiater of een psycholoog kan een diagnose stellen over een persoonlijkheidsstoornis. Deze voert dan een aantal gesprekken met je. Ook worden er gesprekken gevoerd met belangrijke personen uit je omgeving, zoals ouders, zussen, broers of leerkrachten. De psychiater of psycholoog vraagt niet alleen naar de klachten, maar wil ook weten hoe het thuis, op het werk of op school gaat. Ook wil hij erachter komen hoe je reageert bij gebeurtenissen en of er ooit iets is gebeurd waardoor de klachten zijn ontstaan. Aan de hand van de gesprekken wilt de psychiater of psycholoog in kaart brengen hoe jij naar de wereld, je omgeving en situaties kijkt. Het kan zijn dat er ook een vragenlijst moet worden ingevuld. Op de lijst staan vragen die te maken hebben met gevoelens, denkwijzen en dagelijkse bezigheden.
Als de psychiater of psycholoog alle informatie heeft verzameld en genoeg gesprekken heeft gevoerd, kan worden bepaald of iemand borderline heeft. Bij het vaststellen van de diagnose wordt meestal gebruikgemaakt van het internationale classificatiesysteem DSM. Als iemand een bepaald aantal symptomen heeft, is er sprake van de borderline persoonlijkheidsstoornis. Pas wanneer er een diagnose is gesteld, kan iemand daarvoor behandeld worden.
Hoe wordt borderline behandeld?
Vroeger dacht men dat borderline onbehandelbaar was, maar gelukkig weten we nu beter. Een gerichte behandeling leidt tot een vermindering van de klachten. Een behandeling slaagt pas echt als de borderline patiënt:
- Gemotiveerd is
- Geduld heeft
- Zich echt in wil zetten
Gedragstherapie en medicijnen
Een behandeling bestaat meestal uit gedragstherapie en medicijnen. De eerste weken is de behandeling vooral gericht op het bestrijden van de klachten, vaak gebeurt dit in de vorm van medicijnen. Hierdoor krijgt iemand met borderline weer meer controle over zichzelf.
Medicijnen
Voorbeelden van medicijnen zijn antipsychotica en antidepressiva. Deze medicijnen hebben een goede invloed op de gemoedstoestand en verminderen eetbuien, impulsief gedrag, woedeaanvallen en dwangneuroses. Soms krijgt iemand ook een slaap- of kalmeringsmiddel voorgeschreven om gevoelens van angst en onrust weg te nemen.
Therapie
Een therapie is pas echt effectief als er een vertrouwensband is tussen de borderlinepatiënt en de psychiater. Het vertrouwen van mensen is voor iemand met borderline vaak lastig. Het is dan ook belangrijk dat de behandelaar geduld heeft, deskundig is e ervaring heeft met borderline patiënten.
Als iemand is gediagnosticeerd met borderline, bespreekt de psychiater of therapeut met de patiënt wat hij of zij nodig heeft om goed te worden geholpen. Er wordt dus in samenspraak besloten welke behandeling het beste bij iemand past. Dit kan bijvoorbeeld een deeltijdbehandeling zijn, maar ook een wekelijkse behandeling. Vaak wordt een klinische opname bij borderline afgeraden.
Hoe ga je om met iemand die borderline heeft?
Voor iemand met borderline is het behouden van een goede relatie een hele uitdaging. Door het onvoorspelbare gedrag, de jaloezie, de woedeaanvallen en de verlatingsangst, staat een relatie vaak onder hoogspanning.
Bij de omgang met iemand met borderline zijn begrip en geduld belangrijk. Als je een vriendschappelijke of een liefdesrelatie hebt met een borderline patiënt of als een gezinslid borderline heeft, dan is het belangrijk dat je:
- Goed weet wat borderline precies is
- Een aanval, zoals een woedeaanval of een driftbui, niet persoonlijk opvat
- Aan de ander laat weten wat goed gaat, spreek je waardering uit
- Geen hoge eisen stelt
- De verantwoordelijkheid niet volledig van de ander overneemt
- Duidelijk je grenzen aangeeft
Wat kan iemand zelf doen bij borderline?
Een eerste stap om de klachten wat te verminderen, is het accepteren van deze persoonlijkheidsstoornis en er open over te zijn. Het helpt al om te praten over de problemen en de klachten. Mensen zullen dan meer begrip voor je hebben. Als het lastig is om over de problemen te praten, kan het soms helpen om ze op te schrijven en een dagboek bij te houden. Door over je klachten te praten of ze op te schrijven, kun je je emoties kwijt.
Borderline is geen aangeboren stoornis. Borderline is het gevolg van vroegkinderlijke traumatisering (80%) en een verstoorde (gedesorganiseerde) hechting. Hechting geef je vaak als ouder over, wat maakt dat verhoogde kans is bij ouders met borderline als gevolg van onveiligheid en dus.. trauma. Karakter trekken zijn Aangeboren, maar niemand wordt met borderline geboren of borderline karaktertrekken geboren. Daarnaast is borderline zeker te behandelen mentaliserende therapie, dialectische gedragstherapie of schematherapie. Bij schematherapie is het kans op geheel herstel 60%.
Groet,
Een behandelaar.