Cyste

1) in het algemeen: een met vloeistof gevulde ruimte in het menselijk lichaam;
2) in het bijzonder: veel voorkomende formaties bestaande uit een gesloten zak met een vloeibare, slijmige of brijige inhoud.

Vele cyste ontstaan uit een verandering van een normale gesloten holte doordat zich daar overmatig veel vocht in ophoopt, bijv. uit gewrichtsbuidels, peesscheden uit de Graafse foliikels van de eierstok, of uit de tunica vaginalis (omhulsel van de teelballen). Andere cyste ontstaan in holten bekleed met slijmvlies, waarvan de uitvoergang verstopt is door ingedikt slijm, stenen of littekens bijvoorbeeld de speekselklieren. Bij verstopping van lymfvaten kunnen lymfcysten ontstaan. Andere cysten worden veroorzaakt door bloeduitstortingen, bijvoorbeeld in de hersenen.

Door verstopping van de uitvoergang van een talgklier kan een atheroom ontstaan. Weer andere cyste worden gevormd in abnormaal of ziekelijk woekerend weefsel, bijvoorbeeld in eierstokgezwellen.

De op een aangeboren afwijking berustende dermoiedcysten hebben aan de binnenzijde van de zak een huid die in structuur lijkt op de uitwendige huid, en vaak haren (haarcyst), talgklieren, ja, zelfs tanden bevat (Teratoom) en die aan de inhoud van de cyste voortdurend vet, verhoornde huidschilfers en uitgevallen haren toevoegt. Uitwendige oorzaken van cyste zijn parasieten (het larvenstadium van de lintworm en de echinococcus). Bij kleine huidwondjes (bijvoorbeeld de steek van een naald) kunnen cellen van de opperhuid in het daaronder liggende weefsel worden gedrukt. Zij groeien daar verder en vormen een cyste (traumatische epitheelcyste).

De grootte varieert van slechts microscopisch waarneembare tot verscheidene kg wegende cyste.

Cyste zijn in het algemeen goedaardig, maar sommige kunnen door sterke groei een zodanige druk op de omringende organen uitoefenen, dat ten slotte levensgevaarlijke verschijnselen ontstaan.

Behandeling: Slechts in zeldzame gevallen is eenvoudige lediging door punctie voldoende, soms nog door een injectie met een prikkelende stof gevolgd die het verdrogen van de zak bevordert; meestal moet operatief de gehele zak worden uitgepeld en verwijderd, soms zelfs moet het gehele orgaan worden opgeofferd (nier, eierstok).

Ook echte tumoren kunnen optreden in de vorm van cyste (Cystoom), ofwel kunnen zich in carcinoma’s (kanker) of sarcoma’s uithollingen hebben gevormd door vervloeiing of slijmophoping.