Uitzaaiingen

Vrijwel alle kankergezwellen hebben de eigenschap uit te zaaien door het hele lichaam. Zulke secundaire gezwellen noemt men metastasen. Zoals de naam al zegt (uitzaaiing), stamt een metastase van een primair gezwel. Iedere afzonderlijke tumorcel is namelijk in staat een nieuwe tumor te vormen. Dat betekent dat overal waar de tumorcel in het lichaam terechtkomt, deze zich kan nestelen, vermenigvuldigen en een nieuwe tumor kan vormen.

Dit gebeurt eerst in de directe omgeving van de primaire tumor. De kanker groeit door naar het naburige weefsel en vormt zodoende uitzaaiingen. Deze noemt men lokale uitzaaiingen. Het gevaarlijke hiervan is dat tumorcellen ook in de bloed en lymfebaan terecht kunnen komen. De lymfestroom versleept de cellen naar de nabijgelegen lymfeklieren. Door dit verslepen van cellen door de lymfestroom of het bloed ontstaan de zogeheten metastasen op afstand. Deze kunnen zich op grote afstand van de primaire tumor innestelen.

Een testiscarcinoom (kanker van de zaadbal) zaait bijvoorbeeld vaak uit naar de longen. De meeste metastasen op afstand komen voor in de longen, in de lever en in de botten. Dit komt omdat met name deze drie organen van zeer veel bloed worden voorzien dat zich in steeds kleinere vaatjes en vertakkingen in het orgaan verspreidt. Daardoor krijgt een los zwervende kankercel ruimschoots de kans om ergens te blijven hangen.

Hoe worden uitzaaiingen behandeld?

Het ligt voor de hand dat de behandeling van uitzaaiingen alleen zinvol is als men ook de primaire tumor aanpakt. Dit is immers de bron van waaruit de uitzaaiingen ontstaan.

Bij de behandeling van de primaire tumor en zijn uitzaaiingen kunnen artsen tegenwoordig kiezen uit drie verschillende methoden: een operatie, chemotherapie of bestraling. Omdat de verschillende soorten kanker zeer uiteenlopend reageren op deze verschillende behandelmethoden, moet de arts per geval beslissen welke behandeling voor een bepaalde patiënt optimaal is.

Om te bepalen welke behandeling de beste is, neemt men, indien mogelijk, stukjes weefsel (biopten) van zowel de primaire tumor als van de metastasen. Men doet dit het liefst zonder operatie, onder plaatselijke verdoving met een speciale biopsietang. Daarna moet het weefsel onder de microscoop worden onderzocht.

Hoe herkent men uitzaaiingen?

Als bij een patiënt een kankergezwel wordt gevonden, waarvan zeker is dat het een primaire tumor is, begint meteen de speurtocht naar mogelijke metastasen. Hierbij gebruikt men echo’s, röntgenfoto’s en CT-scans.

Met behulp van scintigrafie, het inspuiten van licht radioactieve stoffen die zich in de metastasen ophopen, kan ook zeer exacte diagnostiek worden bedreven. Men kan ook door bepaald bloedonderzoek metastasen op het spoor komen.

Ziekteverloop

Over het algemeen is het optreden van metastasen een voorbode van een zeer ongunstig ziekteverloop. In sommige gevallen zijn metastasen op afstand direct verantwoordelijk voor het overlijden van de patiënt. Bij de behandeling van metastasen wordt de geneeskunde als in geen ander geval met haar grenzen geconfronteerd. De meeste behandelmethoden zijn voor de patiënt zeer onaangenaam, hebben ernstige bijwerkingen en veroorzaken vaak blijvende schade in het lichaam.