Kaakgewricht

Kaakgewricht (articulatio mandibulae), is een gewricht tussen het uitsteeksel van de onderkaak en de gewrichtskom van het slaapbeen. De gewrichtsvlakken zijn met vezelig kraakbeen bedekt en in de gewrichtsholte bevindt zich een kleine schijf (discus) waardoor de holte in tweeën wordt gedeeld. Het kaakgewricht kapsel, aan de achterkant dik en stevig en aan de voorkant dun, wordt versterkt door twee banden. De bewegingen van de onderkaak, die tot stand komen door de kauwspieren, zijn een combinatie van draai en schuifbewegingen. Men onderscheidt: naar voren schuiven van de onderkaak, openen en sluiten van de mond en draaibewegingen.

Het naar voren schuiven van de onderkaak gebeurt in twee fasen, waarbij eerst de onderkaak met de gewrichtsschijf naar voren en naar beneden schuift. Deze beweging is waar te nemen door de vinger in de uitwendige gehoorgang te stoppen, waarbij men kan voelen hoe het gewrichtskopje van de onderkaak zich naar voren uit de gewrichtskom verplaatst. De tweede fase van de beweging bestaat uit een kleine draaiing van de onderkaak, waarbij de tanden van de onderkaak naar boven schuiven en op deze wijze ca. i cm voor die van de bovenkaak zouden komen te liggen, ware het niet dat deze beweging wordt afgeremd door een van de belangrijkste kauwspieren, nl. de slaapbeenspier (musculus temporalis).

Het openen van de mond is ook een samengestelde beweging, die uit twee enkelvoudige draaibewegingen bestaat.

Bij het vermalen van het voedsel tussen de kiezenrijen beweegt de onderkaak in dwarse richting, waarbij afwisselend links en rechts, dan wel individueel verschillend eenzijdig de kauwspieren ritmisch worden aangespannen en ontspannen. Tegelijk vindt enige individueel verschillende verplaatsing van de onderkaak naar voren plaats.

De maalbeweging vindt plaats om een verticale as die afwisselend links en rechts ligt van het verticale deel van de onderkaak, tegenover de zijde die naar voren wordt bewogen. Bij het naar voren brengen van de rechterkant van de onderkaak ligt de as dus links, en omgekeerd. Weefselachteruitgang van het kaakgewricht (arthrosis deformans) is de meest voorkomende aandoening. De aandoening wordt het meest gezien bij vrouwen tussen 20 en 30 jaar en begint meestal met een knappend geluid bij normaal gebruik van het gewricht. Dit kan na vele jaren overgaan in pijn en bewegingsbeperking, maar ook spontaan verdwijnen. De verschijnselen worden veroorzaakt door achteruitgang van het vezelig kraakbeen van de gewrichtsoppervlakken, dat zelfs geheel kan verdwijnen zodat het bot lijkt afgeslepen. De patiënten klagen over pijn, niet alleen van het gewricht zelf maar ook in de oorstreek of elders in het hoofd. De oorzaak is vermoedelijk de gewoonte om overwegend aan één kant te kauwen. Mogelijk spelen ook andere gewoonten zoals tandenknarsen een rol.

Als het ziekteproces nog in het beginstadium verkeert kan verdere beschadiging worden voorkomen door de mond niet te ver te openen bij het bijten, en het niet afbijten van harde of grote dingen. Het kaakgewricht moet zoveel mogelijk rust krijgen. Ook wordt veel baat gevonden bij infraroodbestraling en ultrakorte golfbehandeling. Een operatie is zelden nodig. Reumatische processen (rheumatoïde arthritis) treden bijna altijd pas op nadat deze aandoening reeds in andere gewrichten is geconstateerd. De belangrijkste aandoeningen zijn pijn en stijfheid, die door mondopeningsoefeningen en warmte bestreden kunnen worden.