Toestemmingsvereiste

Hiervoor zeiden we het al: u moet informatie hebben, anders kunt u niet beslissen of u aan een behandeling wilt meewerken of niet. Als u toestemming geeft op basis van voldoende informatie, heet dat ‘informed consent’.

Uw toestemming is essentieel; zonder deze mag er niet aan een behandeling of een onderzoek worden begonnen. U beslist of u wel of niet wordt behandeld, niet de hulpverlener. Hij mag u niet iets opdringen of u onder druk zetten. Als u een behandeling afwijst of voor een alternatief kiest, mag hij u niet aan uw lot overlaten. Hij moet er wel van overtuigd zijn dat u de gevolgen van uw beslissing overziet, en u anders nog eens extra goed informeren.

Weigert u een behandeling of wilt u deze tussentijds stoppen, dan kunt u de hulpverlener natuurlijk niet op de negatieve gevolgen van uw keus aanspreken. U bent dan zelf verantwoordelijk voor uw beslissing. Zo bent u vrij om een ziekenhuis te verlaten terwijl uw behandelend specialist dat niet verstandig vindt. Hij kan u dan niet tegenhouden. Misschien vraagt hij u een verklaring te ondertekenen dat u uit eigen wil vertrekt, maar u bent niet verplicht zo’n formulier te ondertekenen.

Als een behandeling uit verschillende onderdelen bestaat, bijvoorbeeld eerst een onderzoek, dan een verdoving en een operatie, is uw toestemming voor ieder van deze trajecten nodig.

Hoe belangrijk uw toestemming ook is, het betekent niet dat u er altijd expliciet om gevraagd zult worden. Dat zal alleen bij een ingrijpende behandeling het geval zijn, en in zo’n situatie kunt u ook verlangen dat uw toestemming schriftelijk wordt vastgelegd. Maar gaat het om iets simpels zoals een kies boren; dan geeft u uw toestemming al door in de stoel te gaan zitten en uw mond open te doen (‘veronderstelde toestemming’).

Het kan best zijn dat u uw toestemming voor een bepaalde behandeling heeft gegeven, er thuis nog eens over nadenkt of er met anderen over praat, en dan spijt krijgt dat u ‘ja’ heeft gezegd. Geen paniek, u kunt altijd op uw besluit terugkomen en uw toestemming ongedaan maken.

Wat als u niet in staat bent om toestemming te geven, bijvoorbeeld omdat u bewusteloos onder aan de trap wordt gevonden? Men kan het geven van medische hulp dan moeilijk uitstellen totdat u weer bij bent gekomen. In zo’n acute situatie mag een hulpverlener daarom ingrijpen zonder uw toestemming.

Andere verdoving zonder toestemming

Een vrouw wordt door haar huisarts naar het ziekenhuis verwezen om zo mogelijk een ingreep te ondergaan om haar gehoor te verbeteren. In het ziekenhuis constateert men in de gehoorgang van het linkeroor van de vrouw enkele woekeringen van botweefsel (exostosen). Nadat de vrouw is verteld dat er geen garantie voor verbetering kan worden gegeven, wordt besloten de exostosen te verwijderen en tegelijk de gehoorgang te onderzoeken. Afgesproken wordt dat de ingreep onder plaatselijke verdoving gebeurt, zodat de arts met haar kan overleggen over eventuele verdergaande ingrepen. Daags voor de operatie hoort de vrouw van de anesthesist dat ze toch een totale verdoving krijgt. Tijdens de verwijdering van de exostosen wordt haar aangezichtszenuw beschadigd. Er volgt wel een hersteloperatie van de zenuw, maar zonder het gewenste resultaat.

De vrouw legt eerst het Medisch Tuchtcollege en later de rechtbank de vraag voor of de arts zonder haar toestemming totale in plaats van lokale verdoving mocht laten geven.

De rechtbank vindt het aannemelijk dat de plaatselijke verdoving, met de mogelijkheid tijdens de operatie overleg te plegen over eventuele verdergaande ingrepen, voor de vrouw een reden was om in te stemmen met de operatie. In dat licht bezien had de arts zelf met de vrouw de wenselijkheid van toepassing van algehele narcose moeten bespreken en haar gevoelens hierover moeten polsen. Dat de vrouw, toen zij de avond voor de operatie hoorde dat volledige narcose zou worden toegepast, hiertegen niet heeft geprotesteerd, doet niets af aan de verantwoordelijkheid van de arts. De arts heeft tuchtrechtelijk verwijtbaar gehandeld. En zelfs in die mate dat niet kan worden volstaan met de maatregel van een waarschuwing of berisping. Wel wordt gelet op alle omstandigheden een lagere geldboete opgelegd dan het tuchtcollege in eerste instantie had gedaan. De boete wordt verlaagd van ƒ5000 naar ƒ1500.
(Gerechtshof Leeuwarden, 21-12-1994)

Sterilisatie zonder toestemming

Een patiënte laat zich onder narcose curetteren. Bijgekomen blijkt dat zij in één moeite door ook is gesteriliseerd, waarvoor zij nooit toestemming heeft gegeven. De arts beroept zich op gesprekken die vóór de ingreep hebben plaatsgevonden (de vrouw wilde geen kinderen meer) en op andere uitlatingen die zij zou hebben gedaan. Hij beroept zich er in de tweede plaats op dat sterilisatie in haar geval, medisch gezien, een aangewezen ingreep is omdat een volgende zwangerschap aanzienlijke risico’s voor haar met zich zou meebrengen. Bovendien zouden andere vormen van anticonceptie niet in aanmerking komen.

De vrouw legt de rechter de vraag voor of er inderdaad voldoende grond was voor het verrichten van deze ingrijpende handeling.

Volgens de rechter mag een vergaande ingreep als sterilisatie tijdens een curettage onder narcose slechts zonder toestemming van de patiënt worden uitgevoerd als blijkt dat het niet uitvoeren van de ingreep ernstige risico’s meebrengt en handelen zo dringend geboden is, dat toestemming van de patiënt niet kan worden afgewacht. In dit geval was aan deze voorwaarden niet voldaan. De overwegingen dat een nieuwe zwangerschap vanuit medisch standpunt bezien niet gewenst, mogelijk zelfs gevaarlijk is, en dat sterilisatie de meest aangewezen vorm van anticonceptie wordt geacht, geven onvoldoende rechtvaardiging. Ook niet bij een patiënte die al anticonceptie toepast omdat zij geen kinderen meer wenst en met wie terloops over sterilisatie is gesproken. De vrouw krijgt een smartengeld van ƒ5000 toegewezen.
(Rechtbank Alkmaar, 25-6-1985)


Relevante artikelen

Nog geen reacties geplaatst, wees de eerste.



Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

MEDISCH VOORBEHOUD

De informatie op Menselijk Lichaam is géén medisch advies. Neem bij twijfel over gezondheid, behandeling of medicijnen altijd contact op met een arts, specialist of apotheker.

Meer informatie

Meld je aan voor de nieuwsbrief

Met het laatste nieuws en gezonde tips