Ochtendmens of avondmens?

We kennen het fenomeen allemaal: de ene persoon is ’s ochtends op zijn best, waar een ander juist later op de dag op de toppen van zijn of haar kunnen presteert. Wat is hier nu werkelijk van waar? Is dit een mentaal iets, dat zich ‘tussen de oren’ bevindt? Of is er inderdaad een onderscheid tussen ochtendmensen en avondmensen te maken? En is dit dan ook fysiologisch te duiden? Op deze vragen vindt u in dit artikel het antwoord. Onderzoek toont aan dat onze genen in ieder geval een rol spelen bij het onderscheid tussen ochtendmensen en avondmensen.

Het onderscheid

Een ochtendmens is iemand die ‘s ochtends vroeg opstaat en dan ook vrijwel direct kan presteren. In de avond worden ze snel moe en gaan ze ook relatief vroeg naar bed. Een avondmens gaat juist laat naar bed en is ook veelal in de avonden actief. Avondmensen hebben geregeld last van een ochtendhumeur en kunnen moeite hebben om aan de dag te starten, zeker op een vroeg tijdstip. Of iemand een ochtend- of avondmens is, wordt in eerste instantie bepaald door onze biologische klok, die ons ritme van een slaap-waakritme reguleert. In principe kan een mens zichzelf een ritme aanleren. Ook hormonen spelen echter een rol. Cortisol (het hormoon dat we aanmaken als we ontwaken) en melatonine (het hormoon dat we aanmaken voor het slapengaan) zijn bepalend bij het veranderen en aanleren van dit ritme.

Leeftijd en voorkeur

Vaak wordt een verband gelegd tussen dit onderscheid en verschillende leeftijdsgroepen. Zo zijn met name kinderen en oudere mensen actiever in de vroege ochtend, terwijl jongeren en jongvolwassenen dat minder zijn. Mensen hebben zelf vaak een sterke voorkeur voor het één of het ander. Iemand die een ochtendmens wíl zijn, past zijn of haar ritme daar ook op aan.

Genen spelen een bepalende rol

Toch spelen ook onze genen een bepalende rol. Er lijkt namelijk een genetische bepaler te zijn voor het ‘ochtendmens’ en het ‘avondmens’, dat ook erfelijk overdraagbaar is. Vaak zijn directe familieleden óf allemaal ochtendmensen, óf allemaal avondmensen. Onderzoek bij fruitvliegjes, die – hoe onwerkelijk het ook klinkt – een vergelijkbaar slaap- en waakritme hebben als mensen, wijst uit dat het DNA bepalend is.

Effect

Het onderzoek geeft aanleiding tot vervolgonderzoek. Een mogelijk effect is dat de inrichting van onze maatschappij niet optimaal is. Het algemeen bekende 9-tot-5 ritme hoeft dus niet voor iedereen geschikt te zijn. Als onze genen inderdaad bepalen of we beter ‘s ochtends of ‘s avonds functioneren, dan kan het effectief zijn om het werkritme daarop af te stemmen.