Kritiek

Met kritiek bedoelt men de beoordeling van een bepaalde toestand, door deze aan bepaalde criteria, waarden en normen te toetsen. Wanneer iemand kritiek levert, betekent dat, dat hij een bepaald gedrag, een beslissing, instelling, prestatie of gegeven niet zomaar accepteert, maar het naar zijn maatstaven beoordeelt. Kritiek kan betrekking hebben op ieder aspect van het leven. Bij persoonlijke kritiek staat de betreffende persoon centraal. De kritiek richt zich op bepaalde uitlatingen en gedragswijzen van de ander.

Door kritiek te leveren wil men de betreffende persoon op iets attent maken en hem ertoe bewegen van instelling of gedrag te veranderen. Maar kritiek kan ook bedoeld zijn om de andere persoon te kwetsen en te vernederen. Wetenschapskritiek houdt zich bezig met het toetsen van wetenschappelijke uitspraken en resultaten. Deze moeten logisch en reproduceerbaar zijn en mogen geen tegenstrijdigheden bevatten. De beoordelingscriteria moeten eveneens objectief en duidelijk te herleiden zijn.

Kunstkritiek heeft met alle vormen van kunst te maken, met literatuur, theater, muziek, film enz. Het probleem van de kunstkritiek is dat bij de beoordeling van een kunstwerk behalve objectieve ook subjectieve maatstaven een rol spelen. De kunstcriticus of recensent probeert nogal eens zijn eigen smaak met argumenten te onderbouwen. Maatschappijkritiek richt zich op maatschappelijke en politieke toestanden, met het doel misstanden aan het licht te brengen en voorstellen tot verbetering te maken. .

Waarvoor is kritiek nodig?

Ieder mens is op de reacties (‘feedback’) van anderen aangewezen, wil hij te weten komen hoe zijn gedrag en zijn uitlatingen op anderen overkomen. De kritische respons van anderen is een belangrijke maatstaf voor het schatten van het eigen handelen. Door oprechte en opbouwende kritiek leert men hoe men het eigen gedrag zou kunnen aanpassen en aan welke aspecten men nog moet werken. De kritische reacties en stimulerende opmerkingen van anderen hebben grote invloed op de prestaties op school en het succes op het werk. Feedback kan tot zelfreflectie aanzetten en tot prestaties aanmoedigen.

Waarom is men bang voor kritiek?

Wanneer ons gedrag of onze uitlatingen op vernederende of afbrekende wijze afgekeurd worden, voelt men zich al gauw persoonlijk aangevallen. Vooral als men veel waarde hecht aan het oordeel van de betreffende persoon, kan de kritiek hard aankomen en iemand onzeker maken. Zwaarwegende kritiek kan het zelfbewustzijn behoorlijk aantasten.

De meeste mensen trekken zich meer van kritiek aan, dan dat ze naar lovende woorden luisteren. Zelfs als men het gevoel heeft dat de kritiek ongerechtvaardigd of overdreven is en degene die het oordeel geeft niet echt serieus te nemen is, blijven deze opmerkingen toch langer hangen en gaat men vaak aan zichzelf twijfelen. We zijn bang voor kritiek omdat deze kwetsend kan zijn en ons onzeker kan maken.

Wanneer is kritiek opbouwend?

Om na te gaan of men zelf wel opbouwende kritiek levert, zou men de eigen opmerkingen aan de volgende vragen moeten onderwerpen:
* Is de kritiek werkelijk oprecht bedoeld en zakelijk van inhoud? Of wil men eigenlijk de ander stiekem onderuithalen.
* Is de kritiek bedoeld om de ander te ondersteunen en te stimuleren en op mogelijkheden van verandering te wijzen? Of wil men alleen zijn irritaties en agressie, zijn slechte humeur of eigen frustraties ventileren.
* Probeert men (ook al is de kritiek gerechtvaardigd) ook de positieve aspecten van wat iemand zegt of doet, te belichten?
* Is men bereid de ander te helpen om in te zien dat de kritiek opbouwend bedoeld is?