Draagmoederschap

De term draagmoederschap verwijst naar de mogelijkheid voor een vrouw om voor een kinderloos echtpaar zwanger te raken en te bevallen van een kind. Is de baby eenmaal geboren dan doet de draagmoeder afstand van de rechten op het kind en wordt het geadopteerd en opgevoed door het echtpaar dat de hulp van een draagmoeder had ingeroepen. Een draagmoeder kan een goede vriendin of een naast familielid van de wensouders zijn. Daarnaast zijn er met name in de Verenigde Staten veel bureaus waar kinderloze echtparen in contact kunnen komen met een compleet onbekende die draagmoeder wordt voor hen.

De meeste gebruikelijke vorm is de draagmoeder die haar eicellen levert. Deze worden dan bevrucht door de kunstmatige inseminatie met de spermacellen van de wensvader. Deze vorm van draagmoederschap wordt meestal gebruikt als de wensmoeder weinig eicellen produceert en bovendien een beschadigde of compleet afwezige baarmoeder heeft. Het grote probleem bij draagmoederschap is dat de draagmoeder kan overwegen om de contractuele rechten van de adoptie-ouders aan te vechten omdat zij natuurlijk de biologische moeder is. Maar het is mogelijk om juridische geldige contracten op te stellen en gezamenlijk te ondertekenen waardoor de adoptie-rechten van de wensouders gewaarborgd blijven. Dit is echter niet altijd voldoende omdat er veel gerechtshoven in Amerika zijn die de biologische band van de draagmoeder hoger stellen dan de contractuele verplichtingen van haar tegenover de adoptie-ouders.

Ook in Nederland beschouwt de rechter een eventueel contract tussen draagmoeder en wensouders als niet geldig. De biologische moeder (de draagmoeder in dit geval) blijft de juridische ouder van het kind en hoeft het dus niet af te staan aan de wensouders. Draagmoederschap komt in Nederland dan ook nauwelijks voor met volslagen onbekenden. Hooguit dat een familielid draagmoeder wordt voor haar zus en door de onderlinge band het kind wel degelijk gunt en afstaat aan de wensouders. Het tweede type draagmoederschap wordt ook wel innestelingsdraagmoederschap genoemd. In dit geval kan het echtpaar geen kinderen krijgen omdat de baarmoeder is beschadigd of geheel afwezig is. Het kinderloze echtpaar kan dus wel een sperma- en eicel leveren, maar ze hebben geen “broedplaats” voor hun embryo. Bij het innestelingsdraagmoederschap kan de eicellen van de wensmoeder uit de eierstok wegnemen en die in het laboratorium met het sperma van de wensvader bevruchten. Deze buitenbaarmoederlijke bevruchting heet de in vitro fertilisatie.

Vervolgens wordt er één embryo rechtstreeks in de baarmoeder van de draagmoeder geplaatst om het kind tot ontwikkeling te laten komen en te voldragen tot aan de bevalling. Alle overige, reeds bevruchte eicellen worden in stikstof ingevroren en bewaard voor het geval dat de implantatie van het eerste embryo mislukt. De ingevroren embryo’s kunnen ook dienen voor een zwangerschap van een tweede of derde kind van dezelfde wensouders. De invriezing en bewaring van voortplantingsmateriaal wordt cryo-preservatie genoemd. Het ontdooien en implanteren van eerder ingevroren eicellen en spermacellen wordt aangeduid met de Engelse term Frozen Embryo Transfer. De twee andere technieken die voor innestelingsdraagmoederschap worden gebruikt zijn de Gamete Intra-Fallopian Tube Transfer (GIFT) en de Zygote Intra-Fallopian Tube Transfer (ZIFT). Bij de GIFT-methode worden zowel de eicellen als spermacellen rechtstreeks in de eileider van de draagmoeder geplaatst. In de eileider ontmoeten de ei- en spermacel elkaar voor de versmelting tot een embryo. Hierdoor komt de bevruchting op een natuurlijke manier in de draagmoeder tot stand. Bij de ZIFT-methode wordt de eicel bevrucht door de spermacel en vervolgens rechtstreeks in de eileider geplaatst, niet in de baarmoeder.

De bevruchte cel beweegt zelf door de eileider naar de baarmoeder en nestelt zich daar in de baarmoederwand. De implantatie bij de ZIFT- en de GIFT-methode worden met behulp van laparoscopie gedaan. Hoewel deze technieken goed werken en wellicht een natuurlijker manier van bevruchting zijn dan de in vitro fertilisatie, zijn ze wel veel duurder en in enkele gevallen overbodig. Als de in vitro fertilisatie goed wordt uitgevoerd is er geen GIFT- of ZIFT-methode meer nodig. Een derde soort draagmoederschap houdt in dat de draagmoeder zowel haar baarmoeder als haar eicel ter beschikking stelt. In Amerika gaat het dan om een doorgaans anonieme derde partij die een eicel doneert dat door sperma van de wensvader wordt bevrucht en dan in de baarmoeder van een draagmoeder wordt geplaatst. Bij dit type draagmoederschap hebben de wensmoeder noch de draagmoeder een biologische band met het kind.

Deze procedure wordt meestal toegepast als de wensmoeder geen werkzaam of aanwezig voortplantingsstelsel heeft. Als een draagmoederschap wordt overwogen, dan kunnen de wensouders het best op zoek gaan naar een draagmoeder waarbij zij het vertrouwen dat deze het kind na de geboorte zal afstaan. Een serieuze kandidaat voor het draagmoederschap moet psychische en emotioneel stabiel genoeg zijn om haar taak vrijwillig te kunnen uitvoeren. In Amerika wordt wensouders ook aangeraden om de woonomstandigheden en de financiële situatie van de aspirant-draagmoeder in ogenschouw te nemen.

Sowieso kan een vrouw die onder grote spanning staat, financiële problemen heeft, in een slechte woning woont of een ernstige geestelijke of lichamelijke ziekte heeft, nauwelijks een goede draagmoeder zijn. Een andere voorwaarde voor een succesvol draagmoederschap is dat de vrouw zelf al een kind heeft en dit zelf opvoedt. Daardoor weten de wensouders dat deze vrouw een gezond voortplantingsstelsel heeft en zich gemakkelijker zou kunnen verplaatsen in de wensouders.

In sommige gevallen wordt er gebruik gemaakt van een (commerciële) draagmoeder. Hierbij gaat het dan om een gecompliceerd, emotioneel en duur proces. In Nederland is het commercieel draagmoederschap verboden, maar een aantal Nederlandse echtparen heeft er wel mee te maken omdat ze hiervoor naar het buitenland zijn uitgeweken. Wel is in Nederland in enkele gevallen sprake van draagmoederschap binnen een familie, waarbij een vruchtbare vrouw het kind draagt voor bijvoorbeeld haar onvruchtbare zus. In alle draagmoederschapgevallen wordt het ovum uit de eierstokken van de biologische moeder gehaald en vervolgens in het laboratorium bevrucht met sperma van de biologische vader om als bevruchte eicel in de baarmoeder van een draagmoeder te worden geplaatst. Uiteindelijk wordt het kind uit de draagmoeder geboren.

Deze methode is zeer controversieel en trekt vooral in het buitenland veel aandacht van de media. Het is dan ook aan te bevelen om vooraf de medische, juridische, ethische en emotionele aspecten van het draagmoederschap goed in ogenschouw te nemen. Beide partijen moeten zich juridisch laten adviseren voordat zij het draagmoederschap daadwerkelijk gaan proberen en moeten tijdens en na de zwangerschap deskundige begeleiding hebben.