Wat te doen bij bevriezing?

Bij een echte winter hoort schaatsen, sneeuwpoppen bouwen en sleeën. Allemaal erg leuk, maar als je je niet dik genoeg aankleedt, loop je het risico op bevriezing. Dit geldt ook voor mensen die op wintersport zijn. Wat zijn de symptomen van bevriezing? En wat doe je bij bevriezing?

In de winter komen bevriezingsverschijnselen vooral voor bij schaatsers die lange afstanden schaatsen. Het gaat dan vaak om bevriezing van de vingers, tenen, neus of oren.

Wanneer treedt bevriezing op?

Bevriezing treedt vooral op bij langdurige onbeweeglijkheid in een koude omgeving. Andere factoren die meespelen bij bevriezing zijn:

• Het dragen van vochtige, nauwe handschoenen.
• Vermoeidheid in combinatie met extreem alcoholgebruik.

Als je alcohol drinkt, verwijden de bloedvaten. Hierdoor daalt de lichaamstemperatuur en treedt er sneller bevriezing op.

Wat gebeurt er bij bevriezing?

Bij bevriezing van lichaamsdelen komen bepaalde delen van het lichaam, zoals de handen, voeten, oren en neus, in aanraking met sterke kou. Hierdoor ontstaat er een afwisseling van vaatvernauwing en vaatverwijdering in de huid van de lichaamsdelen. Dit verschijnsel wordt de ‘Lewis response’ genoemd. Bij een aanhoudende kou eindigt dit in vaatvernauwing. Er is dan sprake van een sterk verminderde bloedtoevoer naar de huid van de lichaamsdelen. Vervolgens treedt er bevriezing op. Dit kan weer leiden tot lichaamsschade.

Wat zijn de symptomen van bevriezing?

Bevriezing begint eerst met onderkoeling. Zodra je lichaamstemperatuur onder de 34 graden Celsius zakt, functioneert je stofwisseling steeds slechter. Als gevolg daarvan ontstaan de volgende symptomen:

• Loomheid
• Apathie
• Een zeer koude huid
• Onduidelijk praten
• Verwardheid
• Oppervlakkige ademhaling
• Langzame polsslag
• Dalende lichaamstemperatuur
• Rillen, schokkerig beven
• Heftige spierkrampen

Als de lichaamstemperatuur onder de 27 graden Celsius daalt, treedt er hartkamerfibrillatie of een hartstilstand op. Ook bij een temperatuur van nul graden Celsius kunnen je vingers en tenen al bevriezen. Het is dus heel belangrijk om in een koud gebied warme en beschermende kleding te dragen.

Welke fasen van bevriezing zijn er?

Bevriezing gaat gepaard met vier stadia. De ernst van de klachten is weer afhankelijk van de ernst van de bevriezing:

• Fase 1: Bevriezing: deze fase wordt afgewisseld met vaatvernauwing en vaatverwijding. Bij een huidtemperatuur van -2 graden Celsius ontstaat er ijs buiten de huidcellen. Bij een temperatuur onder de -10 graden Celsius ontstaan er ijskristallen binnen de huidcellen. Verder kan er ijs in de bloedvaatjes ontstaan, waardoor deze afgesloten raken.
• Fase 2: Ontdooien: in deze fase smelt het ijs en de cellen waarin het ijs zich gevormd had, zwellen op. De bloedvaten gaan weer uitzetten, maar de wanden van de bloedvaatjes functioneren niet meer waardoor er vochtophoping in ontstaat.
• Fase 3: Uitbreiding: bij een ernstige vorm van bevriezing kunnen er ook problemen ontstaan in andere lichaamsdelen. Dit komt door bloedklontering.
• Herstel of afstoting: afhankelijk van de ernst van de bevriezing kan het weefsel zich herstellen. Er vormt zich dan een nieuwe huidlaag onder de ingedroogde blaren.

Diepe weefselschade of afsterven lichaamsdeel

Bij ernstige bevriezing kan het zijn dat er schade aan de zenuwen is ontstaan. Zeer ernstige bevriezing kan leiden tot diepe weefselschade waarbij herstel niet meer mogelijk is. Het bevroren lichaamsdeel sterft dan af.

Hoe ernstig is bevriezing?

Net als bij brandwonden, wordt de ernst van de bevriezing ingedeeld in categorieën:

• Graad 1: een eerstegraads bevriezing geneest vaak helemaal. Symptomen zijn: roodheid, een ongevoelige huid, pijn, zwelling.
• Graad 2: een tweedegraads bevriezing geneest vaak volledig. Wel kan er sprake zijn van een langdurige gevoelsstoornis in de huid. Symptomen van een tweedegraads bevriezing zijn: een rood-paarse verkleuring, blaarvorming en vochtophoping, blaren met helder vocht.
• Graad 3: bij een derdegraads bevriezing is de huid afgestoten. Genezing gaat vaak gepaard met littekenvorming. Bij een derdegraads bevriezing ontstaan grote bloederige blaren of verschrompelde, wasachtige ‘gemummificeerde’ huid.
• Graad 4: bij een vierdegraads bevriezing is genezing niet meer mogelijk. Amputatie van het getroffen lichaamsdeel in onvermijdelijk. Symptomen zijn een bevroren huid en bevroren spieren, pezen en botten.

De ernst van een bevriezing hangt weer af van de diepte, de uitgebreidheid en het lichaamsdeel. Verder spelen de omgevingsfactoren ook een rol. Eerste- en tweedegraads bevriezingen genezen vaak helemaal. Een derdegraads bevriezing kan zeer ernstig zijn dat een deel van een ledemaat afsterft.

Wat kun je doen bij bevriezing?

Bij bevriezing is het heel belangrijk om zo snel mogelijk eerste hulp toe te dienen. Hiermee voorkom je een infectie of een shock. Ook voorkom je dat het bevroren lichaamsdeel afsterft. Bel het alarmnummer 112. Intussen kun je zelf het volgende doen:

• De getroffen lichaamsdelen tegen verdere afkoeling beschermen.
• Het slachtoffer naar een beschutte plaats brengen.
• Handschoenen en schoenen te verwijderen.
• Eventuele ringen verwijderen.
• Warm het slachtoffer niet actief op: gebruik geen heet water, wrijf niet, houd de getroffen lichaamsdelen niet tegen een verwarming.
• Breng de getroffen lichaamsdelen langzaamaan weer op temperatuur door ze tegen het lichaam te houden. Zo kun je de handen onder oksels steken. Of dompel ze 5 tot 8 minuten in lauw water.
• Prik blaren niet open.
• Dek wonden af met steriel verband.

Wees bij de eerste hulp altijd zeer voorzichtig, omdat breuken en ontwrichting snel ontstaan bij bevriezing. Ook kunnen de neus en de oren snel afbreken door de erg broze huid.

Wat kun je doen om bevriezing te voorkomen?

Je kunt bevriezing van lichaamsdelen voorkomen door de volgende maatregelen te nemen:

• Zorg ervoor dat je warme kleding draagt bij kou.
• Draag een warme muts die je oren ook beschermt.
• Zorg ervoor dat je schoenen of schaatsen ruim genoeg zitten.
• Draag in de kou geen alcohol.

Voor tijdens de wintersport

Draag in een koud skioord een goede zonnebril of een skibril. Zorg ervoor dat je voldoende eet en drinkt voordat je naar buiten gaat. Tijdens de wintersport verbruik je namelijk veel koolhydraten en verlies je ongeveer anderhalf tot twee liter vocht. Hierdoor gaat extra warmte verloren. Het is dus zaak dat je dat aanvult.