Egoïsme

Onder egoïsme verstaat men de vorm van handelen die zelfzuchtig en niet-sociaal is, en die alleen op zichzelf betrekking heeft. Egoïsten zijn mensen die hun eigen ik en hun persoonlijke belang boven alles stellen. Ze staan als zelfzuchtig bekend en worden door hun medemensen vaak als een belasting ervaren. Hun manier van doen is niets ontziend, vaak ‘gaan ze over lijken’.

Hoe ontstaat egoïsme?

Het egoïstisch handelen van de mens is deels terug te voeren tot de natuurlijke aanleg van instincten en driften die erop gericht zijn te overleven. In het karakter kunnen deze eigenschappen zo sterk naar voren komen, dat bij een dergelijke persoon het vermogen om sociaal te denken en te handelen sterk beperkt is. Ook een omgeving waarin egoïstisch gedrag als voorbeeld wordt gesteld of noodzakelijk is om te overleven, werkt de ontwikkeling van egoïsme in de hand.

Hoe komt egoïstisch gedrag tot uitdrukking?

Egoïsten zijn zo zeer gericht op zichzelf en hun eigen voordeel, dat ze bewust of onbewust geen rekening houden met het belang van andere mensen. Als voorbeeld van egoïstisch gedrag kan de autorijder worden genoemd die de parkeerplaats van iemand anders inneemt, die al met zijn richtingaanwijzer had aangegeven op die plaats te willen parkeren. Een ander niveau van egoïstisch gedrag vormt de werkgever die zijn werknemers laat werken onder slechte voorwaarden, omdat hij op die manier meer geld verdient en zijn vermogen vergroot. Egoïsme kan dus in één adem worden genoemd met hebberigheid en bezitsdrang.

In die zin houdt het ook meer in dan alleen maar een wijze van gedrag: het is een karaktertrek van mensen die niet willen delen, maar willen bezitten. Niet op de laatste plaats zijn egoïsten zo weinig geliefd, omdat ze hun medemensen schade berokkenen door hun onnadenkendheid en hen het gevoel geven onbelangrijk, onsympathiek en zelfs minderwaardig te zijn.

Bestaat ‘gezond’ egoïsme?

Iedereen die eerlijk is ten opzichte van zichzelf, zal moeten toegeven in zijn leven wel eens bewust egoïstisch te hebben gehandeld. In onze op prestatie gerichte maatschappij, waar de sterke meestal overeind blijft ten koste van de zwakkere, is een zekere portie egoïsme waarschijnlijk zelfs noodzakelijk.

Daar komt nog bij dat egoïsme, wanneer men het op de juiste wijze uitlegt en er een goed gebruik van maakt, de mogelijkheid geeft om zich als persoon verder te ontwikkelen. Iemand die er moeite voor doet om zichzelf te leren kennen en nadenkt over zijn karakter en zijn manier van doen, houdt zich in eerste instantie met zichzelf bezig en gedraagt zich dus in feite egoïstisch. De zelfkennis die daaruit voortkomt kan echter tot beslissingen leiden die ook van voordeel zijn voor anderen.

Het zou ook verkeerd zijn de eigen behoefte op de tweede plaats te stellen, alleen uit angst om voor
egoïstisch te worden uitgemaakt. Dit ‘fatsoenlijk gedrag’ ten opzichte van anderen veroorzaakt op den duur frustraties, omdat de erkenning en de dank, die men stiekem verwacht voor het zichzelf op de tweede plaats stellen, in de meeste gevallen uitblijven.

Hoe overwint men egoïsme?

Wie in staat is de eigen zelfzuchtigheid te erkennen, kan ook veranderen. Het is vooral belangrijk de wortels of oorzaak van het egoïsme te onderzoeken. Vaak zal men dan tot het inzicht komen dat achter het egoïsme angst voor het onzekere en een algemeen en diep wantrouwen ten opzichte van andere mensen schuilgaan. Het wegnemen van deze angsten en dit gebrek aan vertrouwen kost de meeste energie bij het overwinnen van egoïstisch gedrag. Wanneer er sprake is van een ziekelijk streven naar macht en geldingsdrang, dan helpt soms alleen een langdurige psychotherapeutische behandeling. Ook in dit geval zal de egoïstische mens echter inzicht moeten krijgen in het eigen gedrag en moet hij de wil hebben te veranderen.