Psychische ontwikkeling

In het vroegste stadium van de psychische ontwikkeling bij het pasgeboren kind, wordt de omgeving waargenomen als een hoeveelheid zintuiglijke kwaliteiten, waarin zich enkele zinvolle complexen, als harde geluiden, fel licht of de tepels van de moederborst aftekenen. Maar de inhoud van deze waarneming is nog weinig omlijnd; er moeten nog heel wat ontwikkelingsstadia doorlopen worden, eer de waarneming zodanig is als deze door de volwassene wordt beleefd, namelijk als een ordening van dingen, die in een zekere mate constant zijn en het oriëntatieveld van het bestaan vormen.

Maar ook het gevoelsleven, de weerspiegeling van de waarnemingen in gevoelstoestanden, toont een dergelijke ontwikkelingsgang. Aanvankelijk spiegelt zich bij de zuigeling de waarneming van voedsel en van andere indrukken uit zijn omgeving af in het beleven van voornamelijk lichamelijke gevoelstoestanden.Pas later wordt het stadium bereikt, waarin de waarneming van de omgeving is gekoppeld aan subjectieve toestanden: het waargenomene heeft de gevoelswaarde van het vriendelijke of vijandige, van het lokkende of dreigende, van het aangename of onaangename, van het verheugende of bedroevende.

Nog later ontwikkelen zich wat men de hogere gevoelens noemt:

– liefde voor de medemens;
– achting;
– afgunst;
– haat, enzovoort.

De wereld van het “gezonde verstand” wordt gevormd door een groot aantal functies: waarnemen, denken, begripsvorming, taal, intelligentie en abstractie. Zij stellen de mens in staat de dingen te begrijpen en ermee om te gaan.

Deze functies staan niet los van elkaar, ze ontwikkelen zich gelijktijdig, beïnvloeden elkaar en zijn van elkaar afhankelijk en soms nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Dat motivatie het denken, waarnemen en oplossen van problemen beïnvloedt is waarschijnlijk voor een ieder wel duidelijk. Maar ook de persoonlijkheidsstructuur en emoties beïnvloeden deze functies. Angst bijvoorbeeld heeft een remmend effect op het vermogen tot het oplossen van problemen.